ZEOLİT NEDİR ?
Zeolite Literarürde Isıtıldığında patlayarak dağılması sebebiyle
’kaynayan taş’ anlamına gelen bu isim
(zeolit) verilmiştir.
Alkali ve toprak alkali metallerin kristal yapiya sahip sulu alümina
silikatlari olup çerçeve silikatlar grubundadir.Iskelet yapilarindaki Si/Al
oranlarindaki ve içerdikleri katyon cinsi ve miktarlarindaki bazi farkliliklara
ragmen; (M+, M+2) O.Al2O3.9SiO2. nH2O genel formülü ile ifade edilebilirler.
Burada M+ bir alkali katyon olup genellikle Na+ veya K+, nadiren de Li+ olur.
M+2 ise bir toprak alkali katyondur ve genellikle Mg+2, Ca+2, Fe+2 nadiren de
Ba+2, Sr+2 olur.
Herhangi bir zeolit kristalinin en küçük yapi
birimi SiO4 veya AlO4
Diğer bir tanıma göre zeolitler, içinde sınırlı da
olsa tersinir iyon değişimine ve hidratasyona izin veren alkali ve/veya toprak
alkali katyonlarla, su moleküllerinin bulunduğu gözenekleri barındıran, üç
boyutlu bir ağ örgüsüne sahip, alümina silikat olarak tanımlanmaktadır.
Böylece, zeolit olarak tanımlanan doğal ya da yapay, kristal yapılı sulu
alüminyum silikat bileşiklerinin günümüzde; katalizör, adsorbant ve iyon
değiştirici olarak kullanılmakta olduğu belirtilmektedir.
Zeolit, volkanlardan çıkan külün milyonlarca yıl önce
alkalin/tuz göllerinde depolandığı zaman oluşmuş doğal bir madendir. Zaman
içinde, volkanik külün göldeki tuzlarla etkileşimi külü değişikliğe uğratarak
zeolit madeninin oluşmasına neden olmuştur. Zeolit, birçok gazları, nemi,
petro-kimyasalları, ağır metalleri, düşük seviyeli radyoaktif elementleri ve
çeşitli solüsyonlari emme ve çekme kapasitesine sahip mükemmel bir mineraldir.
Zeolitin içindeki kanallar, kendi içinde kimyasal reaksiyonların
gerçekleşebileceği geniş alanlar sağlar. Kristalin içindeki boşluklar ve
kanallar hacminin %50’sini kaplar. Zeolitler iyonlar yada gaz molekülleri gibi
büyük miktarlarda maddeleri çekebilir yada tutabilir. Bu da zeoliti belirli
iyonlar arasında değişim sağlamak amacıyla kullanabileceğimiz anlamına gelir.
Zeolitlerin endüstriyel alanlarda kullanılabildiği 1940′lı yıllarda
ortaya konulmasına rağmen tali mineral olarak volkanik kayaçların boşluk ve
çatlaklarında bulunduğunun bilinmesi kullanımlarını sınırlamıştır. Ancak
1950′li yıllardan sonra denizel ve gölsel tüflerin de zeolit içerdiklerinin
saptanmasıyla, doğal zeolitlerin kullanım alanları hızla
genişlemiştir.Zeolitlerin baslica fiziksel ve kimyasal özellikleri olan; iyon
degisikligi yapabilme açik renkli olma, hafiflik, küçük kristallerin gözenek
yapisi zeolitlerin çok çesitli
endüstriyel alanlarda kullanilmalarina neden olmustur.
Ülkemiz
büyük rezerv potansiyeline sahip olmasına rağmen, tespit edilen rezervleri,
kullanım alanları ve teknolojik özellikleri tam anlamıyla netlik kazanmamıştır.
Yaşadığımız dünyada çok çeşitli kullanım alanları bulunan
zeolitler sık sık gündeme
gelmektedir. Bu nedenle Türkiye'nin sahip olduğu bu mineralden yeterince yararlanması için zeolit araştırmalarının hızlandırılması gerekmektedir.
HIGH TECH ZEOLITE PRODUCER olarak imkanlar ve kabiliyetler dahilinde zeolite kullanım alanlarının genişlemesine yönelik faaliyet ve denemelerimiz sürmekte alınan sonuçlar neticesinde farklı ürünler kullanıma sunulmaktadır.
ZEOLITE KULLANIM ALANLARI :
Zeolitlerin endüstriyel alanlarda kullanılabildiği 1940′lı yıllarda
ortaya konulmasına rağmen tali mineral olarak volkanik kayaçların boşluk ve
çatlaklarında bulunduğunun bilinmesi kullanımlarını sınırlamıştır. Ancak
1950′li yıllardan sonra denizel ve gölsel tüflerin de zeolit içerdiklerinin
saptanmasıyla, doğal zeolitlerin kullanım alanları hızla genişlemiştir.
Zeolitlerin başlıca fiziksel ve kimyasal özellikleri olan; iyon değişikliği
yapabilme adsorbsiyon ve buna bağlı moleküler elek yapısı, silis içeriği,
ayrıca tortul zeolitlerde açık renkli olma, hafiflik, küçük kristallerin
gözenek yapısı zeolitlerin çok çeşitli endüstriyel alanlarda kullanılmalarına
neden olmuştur.
Son yıllarda önemli bir endüstriyel hammade durumuna gelen doğal zeolitlerin bu özelliklerinden biri veya birinden fazlasının istediği kullanım alanları 7 ana başlık halinde incelenmektedir.
1-
KİRLİLİK KONTROLÜ :
Son yıllarda zeolit mineralleri iyon değiştirme ve
adsorbsiyon özellikleri nedeniyle kirlilik kontrolünde gittikçe artarak
kullanılmaktadır.Aşağıdaki alanlarda kullanımı giderek artmaktadır.
* Radyoaktif atık ayırma
* Atık suların temizlenmesi
* Baca gazlarının temizlenmesi
* Petrol sızıntılarının temizlenmesi
* Oksijen üretimi
A ) RADYO AKTİF ATIKLARIN TEMİZLENMESİ
Nükleer santral atıklarında bulunan ve çevre
sağlığı açısından tehlikeli olan Sr90, Cs137, Co60, Ca45 gibi izotoplar,
zeolitlerle tutulabilmektedirler. Böylece atık sudan alınan radyoaktif atıklar,
zeolitle birlikte gömülerek zararsız hale getirilmektedir. Bu alanda asitlere
dayanıklılıkları nedeniyle klinoptilolit ve mordenit kullanılmaktadır.
B) ATIK SULARIN TEMİZLENMESİ
Şehir ve endüstri tesislerin atık sularında
bulunan azot, balık ve diğer su faunasına toksik etki yapmanın yanısıra bu
faunanın beslenmesi için gerekli alglerin üremesini de engellemektedir. Bu
nedenle atık sularda bulunan azot ve istenmeyen bazı ağır metal katyonları
(örneğin Pb++) zeolitler tarafından tutulmaktadır. Ayrıca sulama ve sel suları,
azotlu gübreler ve hayvan dışkısı içeriğinden, nehir ve gölleri
kirletmektedir. Bunu önlemek için doğal ve suni gübreler, klinoptilolitle
karıştırılarak kullanıldığında azotun fazlası tutularak zararsız hale
getirilmekte ve gübre kullanımında tasarruf sağlanmaktadır.
Ayrıca atık
sularında bulunan azot bileşkleri (özellikle amonyum), metal iyonları (Pb, Cd,
Fe, Cu, vb.) atıldıkları ortamlarda yeraltı ve yerüstü sularını kirletmekte ve
bu ortamların gerek temiz su gerekse kullanma suyu olma özelliklerini yok
etmektedir. Ayrıca bu sularda yaşayan balık ve diğer su faunasına toksik etki
yapmakta ve bu faunanın beslenmesi için gerekli alglerin üremesini de
engellemektedir. Atık sularda bulunan azot ve istenmeyen bazı ağır metal
katyonları (örn. Pb++), zeolitler tarafından kolaylıkla tutulmaktadır. ABD ve
Japonya'da çoğu şehir ve endüstriyel atık suları klinoptilolit kullanılarak temizlenmektedir.
C)
BACA GAZLARININ TEMİZLENMESİ
Petrol
ve kömür kullanan tesislerin bacalarından çıkan CO2 ve diğer kirletici gazlar
zeolitlerin adsorblayıcı özelliği ile ayrılabilmektedir. Mordenit ve
klinoptilolitin bu alanda çok iyi sonuçlar verdiği yapılan çalışmalarla ortaya
konmuştur.
D)
PETROL SIZINTILARININ TEMİZLENMESİ
Kirlilik kontrolü
uygulamalarında yeni gelişen bu alanda aktifleştirilmiş zeolit, genleştirilmiş
perlit, sodyum karbonat, tartarik asit ve % 20 metilsiloksan içeren bir
bağlayıcıyla peletlenmiş halde kullanmaktadır. Özgül ağırlığı 0.5 gr/cm3 ve yağ
adsorblama kapasitesi 0.97 gr olan bu malzeme, 200 saat suda yüzebilmekte ve
yüzeydeki petrolü adsorblamaktadır.
Petrol rafinerilerinde ‘katalitik parçalama ‘ yöntemi ile üretilen
benzin toplam benzin üretiminin % 50 sini oluşturmaktadır.Bu işlemde zeolit
katalizörü kullanılır.
E )
OKSİJEN ÜRETİMİ
Yaşam için gerekli olan
oksijenin azalmasına yüzyılımızın sorunlarından olan su ve hava kirliliği neden
olmaktadır. Akarsu ve göllerdeki oksijen eksikliği, bu ortamlarda yaşayan balık
ve bitkilerin yok olmasına neden olurken kapalı bir mekandaki oksijen
azlığı insan sağlığını tehdit etmektedir. Bu durumlarda zeolitlerin azotu
seçimli adsorblama özelliklerinden yararlanarak bu ortalamalara oksijence
zenginleştirilmiş hava sağlanabilmektedir. Oksijen üretiminde, daha çok
sentetik zeolitlerden yararlanılmakla birlikte, doğal zeolitlerden özellikle
mordenit ve bazı klinoptilolitlerle şabazit de kullanılanıbilir görülmektedir.
F ) ÇÖP DEPO
ALANLARININ TEMİZLENMESİ
Düzenli çöp deponi alanlarının en önemli kesimleri
zemin ve zemin stabilizasyonudur. Zeminde kullanılacak astar malzemenin zemini
sağlamlaştırıcı, geçirgen olmayan bir yapı gösteresi istenir. Bunun için
çoğunlukla, geçirgenliği az olan killer kullanılır. Killerin zamanla şişerek
jelleşmesi ve asit ortamlardan etkilenmesi nedeniyle sorunlar
yaşanabilmektedir. Yapılan araştırmalar betonit türü killerle klinoptilolit
türü zeolitlerin birlikte kullanılmalarının hem zemin kararlılığına olumlu etki
yaptığını hem de daha ince astar malzemesi ile zemin oluşturulabileceğini
göstermiştir. Aynı zamanda zeolit, sızabilecek sulardaki zararlı iyonları
tutarak filtre görevi görmektedir.
G) HUBUBAT AMBARLARINDA NEM VE HAŞERE KONTROLU
Özel
olarak hazırlanmış olan klinoptilolit ve diatome toprağı karışımları hububat
ambarlarında nem ve haşere kontrolu amacı ile pazarlanmaktadır. Söz konusu ürün
depolama sırasında hububata karıştırılarak nem ve haşare kontrolu
sağlanmaktadır. Hububatın içerdiği zeolit nem adsorplayarak gerek hububat
taneciklerindeki gerekse hububatın içinde bulunduğu ortamdaki (silo, kamyon,
vagon, değirmen, gemi ambarı gibi) nem kontrol etmektedir. Böylece haşere
üremesi için gerekli olan nem ortamdan uzaklaştırılmaktadır. Ayrıca; zeolitin
bu nem çekme özelliği diatome toprağı ile birlikte çalışarak oluşan haşerenin
ilaç kullanılmadan yok edilmesini de sağlamaktadır. Zira diatome toprağı jilet
gibi keskin kenarları olan deniz kabuğuna benzer bir yapıya sahiptir. Hububat
üzerinde veya içindeki haşere hareket ettiğinde diatome toprağının keskin
kenarları haşerenin dış yüzeyindeki vaksımsı yumuşak koruyucu tabakayı keserek
tahrip eder. Bu tabaka bir kez tahrip edildikten sonra, zeolitin nem çekme
özelliğinin de katkısı ile haşere dehidrate edilerek öldürülür. Gerek zeolit
gerekse diatome toprağı % 100 doğal ve insan sağlığına zararsız olduklarından
herhangi bir tarım ilacı veya başka bir zararlı kimyasal madde kullanılmadan
istenilen sonuçlar elde edilmiş olmaktadır. Ayrıca herhangi bir tarım ilacı
kullanılmadığı için haşerenin tarım ilacına bağışıklık kazanması gibi bir husus
da söz konusu değildir.Söz konusu ürün haşereler yanında küf, mantar vb.
oluşumları ve bunlardan kaynaklanan ve diğer kokuları da gidermektedir. Zeolit,
yapısı nedeni ile kekleşmeyi de önlemekte, hububatın daha kolay akar hale
gelmesini sağlamaktadır.Zeolit-diatome toprağı karışımı toz, hububat siloya
yüklenirken hububata karıştırılmaktadır. Karıştırılan miktar hububatın içerdiği
nem miktarına göre değişmekle birlikte alışılmış miktarlar bir ton hububata
2.5-
2 ) ENERJİ
Dünyanın gittikçe büyüyen enerji ihtiyacı; kömür
ve petrol yanında nükleer ve güneş enerjisi gibi kullanılan ve aynı zamanda da
geliştirilmekte olan değişik kaynaklardan karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu
kaynakların enerjiye dönüştürülmesi esnasında sentetik ve doğal zeolitlerden
faydalanmaktadır.
* Kömürün gazlaştınlması
* Doğal gazların saflaştırılması
* Güneş enerjisinden yararlanma
* Petrol ürünleri üretimi
a- Kömür
ihtiyacının gün geçtikçe artması kaliteli ve kolay işletilebilir
rezervlerin azalması, çok derinde bulunan veya kükürtçe zengin kömür yataklarının
işletilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu tür yataklarda, kömür yer altında
yakılarak gazlaştırılır ve elektrik enerjisine çevrilir. Bu alanda zeolitler
kömürün yer altında yakılabilmesi için gerekli oksijenin üretilmesinde ve yanma
sırasında oluşan SO2′nin yanında patlayıcı özellikteki azotoksit ve
hidrokarbonların temizlenmesinde kullanılabilmektedir. Ancak yaygın değildir.
b- Doğal Gazların Saflaştırılması
Zeolitler, 1969 yılından beri kirli veya saf olmayan doğal gazlarından
CO2′in uzaklaştırılmasında kullanılır.
c- Güneş
Enerjisinden Faydalanma
Zeolitlerin sıcaklığa bağlı olarak su verip alma özelliklerinden
yararlanarak, klinoptilolit ve şabazit üzerinde yapılan uygulamalarda, küçük
yapıların ısıtılması ve klimatize edilmesi, diğer bir deyişle, zeolitlerin
güneş enerjisinin transferinde ısı değiştirici olarak kullanılması mümkün
görülmektedir.
d- Petrol
Ürünleri Üretimi
Burada genellikle, adsorbsiyon kapasiteleri ve etkin gözenek çapları
doğal zeolitlere göre daha yüksek olan sentetik zeolitler kullanılmakla
birlikte petrol ve gaz içeren alanların aranması ve paleoortam koşullarının
belirlenmesinde önemli bilgiler veren doğal zeolitler, petrol ve gaz üretimi
ile bunların rafinasyonunda bazı özel uygulamalarda kullanılabilmektedir. Tabii
gazlardan su ve CO2 mordenit, şabazit ve klinoptilolit kullanılarak
ayrılmaktadır. Ayrıca doğal zeolitlerden petrol rafinasyonunda
yararlanılabilecek nitelikte katalizörler üretilmiştir.
3.TARIM VE HAYVANCILIK :
Zeolitli tüfler, gübrelerin kötü kokusunu gidermek
içeriğine kontrol etmek ve asit volkanik toprakların pH’nın yükseltilmesi
amacıyla uzun yıllardan beri kullanılmaktadır.
* Gübrelerin
kötü kokusunu giderme
* Gübrelerin nem içeriğinin kontrolü
* Gübreleme ve toprak hazırlanması
*Tarımsal mücadele, toprak
kirliliği kontrolünde
*Besicilik,su
kültürü,dışkıların muamelesi
a- Gübreleme ve Toprak Hazırlanması
Doğal zeolitler, yüksek iyon değiştirme ve su tutma özellikleri
nedeniyle toprağın tarım için hazırlanmasında, çoğunlukla kil bakımından fakir
topraklarda yaygın biçimde kullanılmaktadır. Ayrıca yüksek amonyum seçiciliği
nedeniyle gübre hazırlanmasında taşıyıcı olarak klinoptilolit kullanılmasıyla
amonyumun bitkiler tarafından daha etkin biçimde kullanılması ve gübre
tasarrufu sağlanmaktadır. Klinoptilolit nem fazlasını adsorpladığı için
gübrelerde depolama sırasında oluşan pişme ve sertleşmeyi de önlenmektedir.
b- Tarımsal Mücadele
Doğal zeolitlerden iyon değiştirme ve absorplama kapasitelerinin yüksekliğinden
dolayı tarımsal mücadele ilaç taşıyıcı olarak yararlanılmaktadır.
c- Toprak Kirliliğinin Kontrolü
Doğal zeolitlerin katyon seçme ve değiştirme özelliklerinden sadece besleyici
iyonların bitkiye aktarılmasında faydanılmayıp aynı zamanda beslenme
zincirlerinde Pb-Cd-Zn-Cu gibi istenmeyen bazı ağır metal katyonlarının
tutulmasında da yararlanılabilir. Bu alanda kullanılan klinoptilolitin
radyoaktif kirlenmenin söz konusu olduğu topraklara ilave edilmesi ile bitki
tarafından alınan S90 miktarının büyük ölçüde azaltıldığı da saptanmıştır.
d- Besicilik
Yemlerine zeolit ilave edilen tavuk, domuz ve geviş getiren
hayvanların normal yemlerle beslenenlere oranla sağlıkları
bozulmaksızın ağırlıklarının artığı belirlenmiştir. Bu alanda
kullanılan zeolitlerin başlıcaları klnoptilolit ve modernittir.
Hayvan Yeminde Zeolit Kullanımı Ve Avantajları:
*Ot, saman ,küspe ,yem gibi karışıma katılan
miktar (paparaya ağırlık olarak ) % 5 Toz haldezeolit *Hayvanın iştahını açar.
*Hayvan beslemede %20 daha fazla kilo artışı
*Antibiyotik etkisi yaparak hayvanların daha dinç
olmalarını sağlar.
*Yemden yararlanma (Dışkıda hazmedilmemiş yemi
asgariye inerek daha az yem kullanımı sağlar.) *Sindirimi
kolaylaştırır,sindirim sistemi hastalıklarında belirgin bir azalma sağlar.(ishal,enteritin
gibi)
*Akciğer hastalıklarında azalma.hayvan
dışkısındaki kokuyu emerek daha temiz hava almasını sağlar.
Kanada, ABD ve Japonya’daki uygulamalar, hayvan yemine zeolit
katılmasının, hayvanların büyümesine ve kilo almasına olumlu etkilerinin olduğu
ve böylece yemin daha verimli ve daha etkin bir biçimde kullanıldığı
görülmüştür. Ayrıca,hayvan yeminde zeolit kullanılmasıyla ishal(dıarrhea)ve
enterıtın gibi sindirim sistemi hastalıklarının azaldığıda
belirlenmiştir.Yapılan çalışmalar, zeolit kullanımı ile hazmın
kolaylaştırıldığını ve yemdeki besleyici maddelerin zeolit tarafından
absorblanmasıyla (emilmesi) daha etkin bir tüketimin sağlandığını göstermiştir.
Ayrıca zeolit kullanımı antibiyotik bir etki de sağlamaktadır. Antibiyotik etki
zeolitin alkalitesınden tamponlama kapasitesinden,bakır,kurşun ve kadmiyum gibi
bazı ağır metalleri absorblamasından (emmesinden) kaynaklanmaktadır.Büyükbaş
hayvanların geviş getirme salgılarındaki toksik etkili yüksek konsantrasyondaki
NH4+(amonyum) iyonlarını düşürmek amacıyla, bu hayvanların diyetlerine protein
olmayan ancak azot içeren, biüre ve üre gibi maddeler katıldığında, hayvanların
çiğnediği gıdalara sentetik ve doğal zeolitler ilave edilmektedir. Azot içeren
bileşiklerin sindirimi sırasında oluşan NH4+ (amonyum) derhal zeolit tarafından
tutulmakta ve daha sonra kontrollü olarak salınması sağlanmaktadır. Bu
kontrollü salınım sayesinde işkembedeki mikroorganizmaların, devamlı ve daha
kontrollü bir biçimde protein oluşturmasını sağlamaktadır.Yeni doğmuş veya genç
hayvanların yemlerine zeolit katıldığında, hayvanların iştahının açıldığı ve
daha hızlı büyüdükleri ve ishal vakalarının azaldığı belirlemiştir. Yapılan
çalışmalarda on ve yüzseksendört günlük buzağılara yedirilen ot ve samana % 5
zeolit katılarak 180 gün beslendiklerinde, zeolitli yemle beslenen buzağıların
zeolitsiz yem yiyenlere kıyasla ortalama % 20 daha fazla kilo aldıkları
belirlenmiştir. İştahları açıldığından buzağılar daha fazla yem tüketmişler ve,
alınan her kilo başına yem masrafı, zeolit kullanımında daha düşük olmuştur.
Zeolitle beslenen hayvanlarının dışkısında daha az hazmedilmemiş yem olduğu
gözlenmiştir. Ayrıca zeolitle beslenen hayvanlarının genel sağlık durumunun
diğerlerinden belirgin bir biçimde daha iyi olduğu ve etlerinin daha lezzetli
olduğu tespit edilmiştir.
Zeolitin Hayvan Yeminde Kullanımı:
*Yeme katılan miktarı (% 5 ağırlıkça).Granül (tane ) veya toz zeolit
kullanımı
*Yemden yararlanma veriminde artış (ağırlık basına daha az yem
kullanımı).
*Ölüm
oranında azalma.
*Yemdeki besleyici maddelerin vücutça kullanımında artış.
*Yumurtlama miktarında % 3-7 artış.
*Vücut
ağırlığında artış.
*Yumurta kabuğu dayanımında % 60-80 artış.
*Yeni
doğan civcivlerin büyüme hızında artış.
e- Organik Atıkların Muamelesi
Bu alanda kullanılan doğal zeolitler dışkıların kötü kokusunun
giderilmesini, nem içeriklerinin kontrolünü ve dışkılarının oksijensiz ortamda
çürümesiyle oluşan metan gazının diğer gazlardan ayrılmasını sağlamaktadır.
Koku giderimi ve nem içeriğinin kontrolü ile hayvan barınaklarında daha
sağlıklı koşul yaratılmaktadır.
Ahırlarda
Koku ve Nemin giderilmesi:
Aktive edilmiş doğal zeolitler % 100 doğal
olduğundan, zehirli ve zararlı kimyasallar içermediğinden hayvan ağıllarında
nem ve koku giderilmesi amacıyla başarı ile ve emniyetle
kullanılmaktadır.Aktive edilmiş doğal zeolitler, büyük ve küçük baş hayvanların
bulunduğu ortamlardaki idrar ve dışkıdan kaynaklanan amonyak kokusunu yok
etmektedir. Böylece gerek hayvanlar gerekse bakıcıları için daha emniyetli ve
sağlıklı ortamlar yaratılabilmektedir. Zeolit gözenekli yapısı nedeni ile
hayvanlardan kaynaklanan amonyak ve diğer kokuları, kireç gibi başka
kimyasallara gerek kalmadan, absorblar (emer) ve tutar. Böylece ortamda uçucu
haşerelerin üremesi önlendiği gibi, azot gibi önemli bir besi maddesi içeren
amonyağın havaya karışması engellenmiş olur. Ayrıca amonyak içeren hava
solunduğunda gerek hayvanların gerekse insanların solunum sistemlerine zarar
vermektedir. Havadaki amonyak "ınterpulmonary" sistemi kötü yönde
etkilemektedir. Böylece zatürree vakalarının adedi ve şiddeti artmaktadır.
Özellikle genç hayvanlarda sıklıkla rastlanan zatürreenin ana nedeni ortamdaki
amonyaktır. Ayrıca yüksek konsantrasyonlarda amonyak içeren havanın hayvanlarca
uzun süre solunması sonucu hayvanlarda ağırlık kaybı olduğu ve yemleme
veriminin düştüğü pek çok çalışma tarafından ortaya konulmuştur. Zeolitlerin
hayvan yataklarında kullanılmaları ile nem absorblanarak, (emilerek) ahırın
daha temiz olması sağlanmakta ve haşere oluşumu önlenmekte veya
azaltılmaktadır. Kireç kullanımında olduğunun aksine zeolit kullanımı tırnaklı
hayvanların tırnaklarında kurumalara, çatlamaya ve yanmaya neden olmamaktadır.
Granül halindeki zeolit kireç kullanımının aksine tozlanmamaktadır. Ayrıca
kireçten daha etkili olduğundan daha az miktarlarda kullanılmaktadır. Hayvan
yataklarının kuru tutulması yeni doğmuş yavrular için ise ayrı ve hayatı bir
öneme haizdir. Zeolit hayvan yatağındaki nemi tuttuğundan ve yatağın havalanmasının
devamını sağladığından, hayvan gübresi toplanıp hayvan gübresi yığınına ilave
edildiğinde, kompostlanmayı da hızlandıracaktır. Zeolit granüllerinin gücü bu
uygulamada önem arz etmektedir. Granüller hayvanlar ve bakıcılar üzerinde
dolaştıklarında bile kırılmayarak, ıslak olduklarında bile iyi bir taşıyıcı
ortam sağlamaktadır.
f- Su Kültürü
Göl ve göletlerde biyolojik artıkların neden olduğu
kirliliğin temizlenmesinde doğal zeolitler özellikle klinoptilolit etkin
olarak kullanılmaktadır. Ayrıca doğal zeolitlerden, canlı balık taşımacılığı ve
su kültür ortamlarında ihtiyaç duyulan oksijence zengin hava akımının temininde
de yararlanılmaktadır , özellikle balık yetiştirme çifliklerinde besi ve su problemlerinin çözümüne yardımcı olur.
4- MADENCİLİK VE METALURJİ
* Maden
yataklarının aranması
* Metalürji
a- Maden Yataklarının Aranması
Volkanik malzemenin hidrolizi sonucu oluşan zeolitler cevher
yataklarının oluşumlarının açıklanması yanında, aramalarında da kullanılabilir.
Japonya’da tüflü kumtaşlarındaki uranyum cevherleşmesinin
klinoptilolit-hölanditli seviyelere bağımlı olduğu belirlenmiştir. Ülkemizde
ise zeolitli tüflerin borat oluşumları ile ilişkileri dikkat çekmektedir.
b-
Metalurji
Çevre sağlığı açısından tehlike oluşturan bazı ağır metal katyonları
içeren madencilik ve metalurjik faaliyetlerinden ortaya çıkan atıksular, doğal
zeolitlerin katyon değiştirme özelliklerinden faydalanılarak
arıtılabilmektedir. Ayrıca pirometalurji sanayinde CaCO3 ve doğal
zeolit karışımı Cu-Pb alaşımlarının eritilmesinde ortaya çıkan zararlı
dumanları % 90 oranında yok edebilmektedir.
5- UZAY NASANIN YAPMIŞ OLDUĞU ARAŞTIRMALAR
Uzayda yapılan
çalışma ve deneylerde zeolit kristalleşmesi incelenmiş ve kristal yapı
büyütülerek daha iri ve kusursuz yapıda kristal elde edilerek yeni
teknolojilere kapı açılmıştır.Uzayın mikroçekimli ortamında oluşturulan
kristaller sıvılar içinde asılı kalmakta ve kusursuz bir biçimde büyümeye devam
etmektedir.Bu şekilde yeryüzünde üretilebilen kristallere oranla daha iri ve
kusursuz kristaller elde edilmesi zeolitin bir çok teknolojik alanda kullanıma
elverişli hale gelmesini sağlamaktadır..
Uzayda
üretilen protein kristalleri virüslere karşı yeni ilaçların üretilmesinde
kullanılmaktadır.
Galyum
aresenid kristalleri ise elektronik devrelerde microchiplerin hızını 10 daha
fazla arttırmaktadır.
Uzayda üretilen zeolit kristaller kimyasal
üretim sektöründe katalizör ve filitre malzemesi olarak kullanılmaktadır.Üç
boyutlu ve sabit büyüklükteki gözenekli yapıları nedeniyle’moneküler düzeyde
elek’ görevi yaptıklarından bu gözenekli kanallardan bazı moneküller geçerken
bazıları geçemez ve dışarıda kalır .Bu özellik katalizör ve filitre
uygulamalarında kullanımını sağlamaktadır.
Düşük düzeyde civa,krom,kadmiyum gibi ağır
metal iyonları ve radyoaktif atık içeren sularda zeolit filitre kullanılarak
temizlenir.
6-PEYZAJ MİMARİSİ VE BAHÇE DÜZENLEMELERİNDE
Peyzaj Planlamasında ;
Park-bahçe
düzenlemesinde dikim yapılacak noktalarda zeolit kullanımıyla;
- Çalı veya ağacın kök
zonunun fiziksel özelliklerini ıslah eder,
- Porozite, infiltrasyon
ve toprak sıkışmasına karşı mukavemeti artırır,
- Dikim şokuna karşı
bitkinin mücadelesinde bitkiye emniyetli bir şekilde besin maddesi sağlar .
Çim sahaları tesis edilirken veya mevcut
çim sahalarının ıslahında zeolitlerin başarı ile kullanıldığı belirtilmektedir.
Çim sahalar oluşturulurken toprağın havalandırılması aşamasında, çimin
köklerinin bulunacağı derinliğe maksimum miktarda zeolit karıştırılır. Mevcut
çim sahalarda ise, daha ince tanecikli zeolit yüzeyden uygulanır. Uygulanan
zeolit çimlerin köklerinde biriktikçe toprağa ilave edilen besin maddelerinin
daha etkin kullanımı sağlanmaya başlar .
Çim sahalarında zeolit
kullanımının başlıca avantajları;
- Çimler için gerekli suyun daha uzun süre
toprakta kalmasını sağlar,
- Toprağın katyon değiştirme kabiliyetini
artırır,
- Toprağın su ve hava geçirgenliğini artırır,
- Tarım ilacı kullanım miktarını azaltır,
- Toprağın fiziksel özelliklerini artırır,
- Çim köklerinin oluşumunu hızlandırır ve
iyileştirir,
- Gübrenin ve
besin maddelerinin suyla yıkanıp uzaklaşmasını dolayısıyla yer altı sularına
karışmasını azaltır,
- Gübre kullanımını azaltarak çevre kirliliğinde önleyici fonksiyon
görür
7.DİĞER KULLANIM
ALANLARI
a- Kağıt Endüstrisi
Yüksek parlaklığı olan zeolit cevherleri, kağıt endüstrisinde dolgu
maddesi olarak gittikçe daha fazla kullanılmaktadır. Klinoptilolit katkılı
kağıt, normal kil katkılı kağıtlara göre daha tok olup, kolay kesilebilmekte ve
mürekkebi daha az dağıtmaktadır. Klinoptilolit -10 mikrona kadar
öğütüldüğünde aşındırma endeksi % 3′den az, parlaklığı 80 civarında bir malzeme
özelliği kazanır. % 28 zeolit tozu katılmış bir karışımdan klasik kağıda göre
çok daha hafif kağıt üretimi mümkündür.
b- Inşaat Sektörü
Puzzolan çimento ve beton: Zeolitik tüf yatakları, birçok ülkede
puzzolanik hammadde olarak kullanılmaktadır. Zeolit puzzolanlar, son beton
ürününün daima yer altı su korozyonuna maruz kalacağı hidrolik çimentolarda
önemli uygulamalar bulmaktadır. Zeolitlerin sulu altyapılarda kullanılacak
puzzolan çimento üretiminde kullanılması, yüksek silis içermeleri nedeniyle
betonun katılaşma sürecinde açığa çıkan kirecin nötrleşmesini
sağlayabilmektedir.
Boyutlandırılmış Taş: Zeolitik tüfler, düşük
ağırlıklı, yüksek gözenekli, homojen, sıkı -sağlam yapılıdırlar. Kolayca
kesilip işlenebilmeleri ve hafiflikleri ile yapı taşı olarak
kullanılırlar. Birçok ülkede uzun yıllar bu amaçla kullanılan devitrifiye
volkanik küller ve değişime uğramış tüflerin zeolit içerikli olduğu son
yıllarda anlaşılmıştır.
c- Sağlık Sektörü
Doğal zeolitler bu alanda
çeşitli şekillerde kullanılmakla birlikte, bunlar arasında en önemlisi
klinoptilolitin flörürlü diş macunlarında parlatıcı katkı maddesi olarak
kullanılmasıdır.
Zeolitlerin suyu absorbe ederek kendi içine haps etmesi sayesinde
bulunduğu ortamdaki nemi içine çekerek absorbe edeceği ve bakterilerin
üremesini sağlayan sıcaklık ve nemi yok edeceği düşünülerek mantar ve bakteri
oluşumuna engel olacağı belirlenmiş ayak tabanlıklarında kullanıma uygundur.
Klinoptilolitler ülser ve ishal
tedavisinde ilaç olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca kesik türü yaralanmış hayvanların tedavisinde yaranın enfeksiyon
kapmaması için toz olarak kullanılmaktadır.
Klinoptilolit 18. yüzyıldan beri
bilinmektedir. Fakat hastalıkların tedavisinde kullanımı yenidir. Bugüne kadar
karaciğer hastalıklarının tedavisinde, diş hekimliğinde, zehirlenmelerde ve
besin intoleransında kullanılmıştır.
Ağızdan alındığında mukozadan emilmez. Mide
ve oniki parmak bağırsağındaki 1.5 ve 8.1 gibi çok farklı pH değerlerinde bile
ağır metalleri absorbe edebilir ve dışkı ile gastrointestinal sistemden
uzaklaştırır. pH
En çok etki
ettiği iyon amonyumdur. Renksiz bir gaz olan amonyak, su içinde,organizma için
zehirli olan amonyumu oluşturur. Amonyum karaciğerdeüre siklusunda indirgenir.
Amonyağın ana oluşum yeri kalın bağırsaktır. Kalın bağırsakta hazmedilmiş
proteinle bakterilerin etkileşimi sonucu amonyak açığa çıkar. Karaciğer
hastalıklarında olduğu gibi amonyak özellikle beyinde toksisiteye neden olur.
Kalın bağırsakta
Amonyum tüm
toprak katmanlarında bulunur. Amonyumun okside olması
ile nitrat
oluşur. Nitrat bitkiler için azot kaynağıdır. Nitrat kalın bağısakta
zehirli
nitrirlere indirgenebilir. Bu durumda insanda methemoglobinemi
oluşur.
Bazı araştırıcıların
görüşlerine göre dünya nüfusunda silisyum eksikliği oldukçayaygındır.
Klinoptilolit, kalsiyum alüminyum silikat yapısıyla bu eksikliği
tamamlamaktadır.
Bu nedenle hayvan yemlerine de katılması
uygun görülen klinoptilolit
aynı zamanda
yemlerde mikotoksin önleyici özelliğe sahiptir .
Türkiye'de de piyasaya çıkan klinoptilolit pudra
ve kremin bu özellikleriyle
tüm branşlarda yaygın kullanımı bu eksikliği
giderecektir.
d- Deterjan Sektörü
Çevre kirlenmesi nedeniyle deterjanlarda fosfat kullanımı bazı ülkelerde
kısıtlanmaktadır. Bu yüzden deterjan katkı maddesi olarak zeolitler
fosfatlarının yerine kullanılmaktadır.
Toz
deterjanda fosfatın yerini zeolit almıştır.İri zeolit kristalleri arasına
yerleştirilen kadmiyum sülfür( CdS) quantum dots optik ve elektronikte yeni
uygulama alanları yaratmaktadır
Volkanik kayalarda bulunan zeolit
elementlerinden biri olan klinoptilolit molekülü ağ şeklinde kristal kafes
yapısıyla geniş bir yüzeye sahiptir. Bu nedenle absorban özelliği fazladır .
Bu özelliğinden
faydalanarak sulardaki boya ve diğer kimyasal atıkları temizlemede kullanılır .
Ayrıca telefon, fax gibi büro aletlerinin temizliğinde triclosan ve klinoptilolit
kullanılmaktadır . Bir diğer kullanım alanı ise kuş dışkılarının
temizlenmesidir.
d- Ulaşımda Buzlanmayı engeller : Doğal zeolitlerin en büyük özelliği olan iyon değiştirme ve absorbe yeteneği sayesinde yollarda buzlanmayı önleyici bir etki yaptığı gözlemlenmiştir.Kışın yollara dökülen tuzun çevreye ve araçlara verdiği zararlar düşünüldüğünde ve maliyet olarak kıyaslandığında zeolit sayesinde hem sağlıklı bir çevre hemde daha düşük maliyetle buzlanmayı engellediği bilinmektedir.
HIGH TECH ZEOLITE PRODUCER olarak zeolite mineral ve madencilik kullanım alanlarındaki AR-GE çalışmalarımız uluslararası teknolojik gelişmeler ışığında devam etmekte ve hedefimiz olan yeni zeolite kullanım alanlarına ulaşmanın sonsuz mutluluğunu yaşamaktayız.Endüstriyel her alanda zeolite kullanımının büyük avantaj sağlayacağını düşünüyor ve araştırmalarımıza bu yönde devam ediyoruz.
Bilenin bilmeyene olan borcunu ödemesi gerekiyor bundan dolayıdırki her aşamada siz Türk halkına güveniyor ve inanıyoruz.Mucize sonuçlar alınan zeolite mineralden tüm dünya azami derecede yararlanırken Türk insanının bilgilenmesi amaçlı çalışmalarımız devam etmektedir.
